تاجیکستان یکی از جمهوری‌های شوروی سابق با جمعیتی حدود ۸ میلیون نفر، کشوری است که بیشتر جمعیت آن مسلمانند. خود امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور این کشور نیز مسلمان متولد شده؛ اما یک سکولار است و تلاش می‌کند که آزادی‌های دینی را با مرتبط‌کردن دینداری با افراط‌گرایی متوقف کند.
امامعلی رحمان که از سال ۱۹۹۲ بر مسند قدرت نشست به طور فزاینده‌ای در طول سال‌ها به سمت استبداد گرویده و زندگی خصوصی و گفتمان سیاسی در این جمهوری آسیای مرکزی را محدود کرده است.
رحمان در سخنرانی خود در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد: پوشیدن حجاب و کورکورانه تقلید‌کردن از فرهنگی که برای ما بیگانه است، نشانه والایی اخلاق و عقیده در بین زنان نیست.
امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان اخیرا دستور تشکیل یک کمیسیون ویژه برای نظارت بر لباس و پوشش «مناسب» برای مردان و زنان را صادر کرده است. تعریف «لباس مناسب» شکل دیگری از سرکوب رژیم استبدادی تاجیکستان است که بر مردم خود اعمال می‌کند.
این تصمیم پس از آن اتخاذ شد که امامعلی رحمان در سخنرانی روز مادر در ماه مارس زنان را به خاطر پوشیدن لباس سیاه «بیگانه»، مورد انتقاد قرار داد.
محبوبیت لباس اسلامی در بین تاجیک‌ها
اشاره رئیس‌جمهور تاجیکستان به لباس اسلامی مشکی بود که محبوبیتش در میان مردم تاجیکستان با وجود مخالفت‌هایی که با آن می‌شود، در حال افزایش است.
امامعلی رحمان اولین‌بار در سال ۲۰۱۵ مخالفت خود را اعلام کرد و پس از آن کمپینی علیه حجاب آغاز شد و رؤسای نهادها و مؤسسات از کارکنان خود خواستند که با حجاب سرکار نیایند.
در مؤسسات آموزشی تاجیکستان نیز پوشش حجاب و روسری برای زنان ممنوع است و برای مردان داشتن ریش منع شده و برای جوانان کمتر از ۱۸سال رفتن به مسجد ممکن نیست.
به گفته «شمس‌الدین عمربکزدا»، وزیر فرهنگ تاجیکستان، کمیسیون جدید نظارت بر پوشش و لباس مردم تاجیکستان وظیفه دارد با این فرهنگ «بیگانه» مقابله کند و لباس‌هایی با در نظر گرفتن «سنت‌های تاجیک» و «زندگی مدرن» طراحی خواهد کرد. این وزارتخانه نمونه‌هایی از لباس‌های ملی زنانه ارائه خواهد کرد تا از پوشیدن لباس‌های بیگانه (حجاب) جلوگیری شود.
وی خطاب به زنانی که لباس‌های اسلامی مشکی می‌پوشند، آنان را «مقلدان مد بیگانه» نامید و گفت: هیچ‌کس فردی را که زیر این پارچه‌ها پنهان شده‌اند، نمی‌شناسد.
هراس از رشد دینداری
موضع‌گیری خشمگینانه رئیس‌جمهور تاجیکستان علیه پوشش اسلامی نتیجه نارضایتی از افزایش دینداری میان عموم مردم تاجیکستان بعد از سقوط شوروی سابق است.
پس از سقوط شوروی مساجد جدیدی در تاجیکستان ساخته شده که افراد بیشتری را برای نمازهای جماعت میزبانی می‌کنند و گروه‌های مطالعات اسلامی بیشتری ظهور کرده و زنان و مردان بیشتری به پوشیدن لباس‌های اسلامی علاقه نشان می‌دهند. این در حالی است که گروه‌های تروریستی نیز در مناطق مرزی در تاجیکستان و افغانستان فعال شده‌اند که می‌توانند به عنوان بهانه‌ای برای مقابله با مسلمانان مورد استفاده قرار بگیرند.
در سال ۲۰۱۵، روسیه نیز پیشنهاد داد که نیروهای محافظت مرزی روسیه کنترل مرزهای تاجیکستان با افغانستان را در دست بگیرند تا نظامیان و تروریست‌ها را دور کنند.
افراط‌گرایی اسلامی؛ ابزاری برای مشروعیت‌بخشیدن به سکولاریسم
اما تحقیقات یک اندیشکده انگلیسی به نام «چاتم هاوس» در مورد افراط‌گرایی گروه‌های اسلام‌گرا در آسیای مرکزی حاکی از آن است که شواهد قابل استنادی در مورد خشونت سیاسی و افراط‌گرایی اسلام‌گرایانه در این منطقه وجود ندارد. اگر هم وجود دارد، محلی، محدود، منزوی و محصور است. این تحقیقات نشان می‌دهد که ادعای وجود خطر افراط‌گرایی اسلامی در منطقه، افسانه‌ای است که سندی برای اثبات آن وجود ندارد.
این افسانه به عنوان ابزاری برای مشروعیت‌بخشیدن به سکولاریسم نظامی رژیم‌های ضعیف به کار می‌رود و در حقیقت ابزارهای سرکوبگرایانه رئیس‌جمهور تاجیکستان نشان می‌دهد که سکولاریسم او حتی خطرناک‌تر از افراط‌گرایی خشونت‌آمیز است.
کلماتی که در سخنرانی‌های رئیس‌جمهور و وزیر فرهنگ تاجیکستان مطرح شده، متناقض، بحث‌برانگیز و گاهی توهین‌آمیز است.
به عنوان مثال، کاملاً نامشخص است که چگونه لباس‌ها می‌توانند هم با «سنت‌های تاجیک» هماهنگ باشند و هم مدرن باشند. در دوران شوروی منظور از سنت همواره اسلام بوده است و دانشمندان سیاسی همواره تأکید داشتند که سنت‌ها با مدرنیزاسیون و گسترش سکولاریسم به تدریج محو می‌شوند.
بیش از ۹۰ درصد جمعیت تاجیکستان مسلمانانند
همچنین، مشخص نیست که منظور از لباس‌های سنتی چیست. با وجود این واقعیت که بیش از ۹۰ درصد جمعیت تاجیکستان را مسلمانان تشکیل می‌دهند، سنت‌های تاجیک عمدتاً تحت تأثیر فرهنگ اسلامی هستند. حتی حکومت قدرتمند و سکولار شوروی نیز هرگز مردم را از برخورداری از سنت‌های اسلامی خود محروم نکرده بود.
اما آنچه در این میان کاملاً مشخص است معنای سیاسی «کد لباس» یا طرح ملی لباس یا دستور نوع پوشش است. معنای آن کنترل عنصر مهمی در زندگی شخصی مردم و تحمیل یونیفرم‌های طراحی شده به آنان است.
تلاش برای حذف حزب رنسانس اسلامی
این اقدامات باید در چارچوب تلاش‌های رئیس‌جمهور تاجیکستان برای تنگ‌‌کردن عرصه برای حزب رنسانس اسلامی تاجیکستان(نهضت اسلامی) بررسی شود؛ حزبی که رحمان در پنج سال گذشته عملاً آن را از کار انداخته است.
به گفته کارشناسان هدف تاجیکستان به روشنی حذف حزب رنسانس اسلامی است که فعالیت‌هایش ممنوع شده و اعضای آن یا در زندان و یا در تبعید هستند.
رنسانس اسلامی نماینده‌ای در پارلمان ندارد
در معاهده صلح ۱۹۹۷ میان رئیس‌جمهور رحمان و حزب رنسانس اسلامی تاجیکستان مقرر شد که این حزب ۳۰ درصد پست‌های وزارتی را در اختیار داشته باشد. امسال، برای اولین بار، این حزب هیچ نماینده‌ای در پارلمان ندارد.
ممکن است که اعضای حزب رنسانس اسلامی تاجیکستان برخلاف برخی بندهای معاهده صلح گاهاً در مساجد سخنرانی‌های سیاسی کرده و از مردم خواسته باشند که از سنت‌های اسلامی خود دفاع کنند؛ اما ارتباط‌دادن آن‌ها با گروه‌های تروریستی اسلام‌گرا و توصیف‌کردن آن‌ها به گروهی که علیه امنیت تهدید محسوب می‌شوند، خلاف واقع است.
از سوی دیگر، امامعلی رحمان از تمام امکانات برای برداشتن محدودیت زمانی دوره ریاست‌جمهوری و تبدیل ‌ردن ریاست‌جمهوری ۵ ساله خود به یک ریاست‌جمهوری مادام العمر است که بعد از خودش هم پسرش آن را به ارث ببرد.
گرچه آرزوی او برای سکولاریزه‌کردن تاجیکستان هیچ اثری ندارد مگر اینکه بتواند این پروسه سیاسی را با خواست مردم پیوند بزند. البته پس از ۲۵ سال حاکمیت، رحمان هنوز نتوانسته تغییر خاصی در قلب و ذهن مردم تاجیکستان یا در بافت اجتماعی این کشور ایجاد کند.

آرماگدون