«ویکتور هوگو» و اقتباس از قرآن
«سامر عبدالکریم منصور»، ادیب سوری با نگارش مطلبی عنوان می‌کند که «ویکتور هوگو»، ادیب سرشناس فرانسوی با الهام از قرآن کریم به برخی مضامین دینی در شریعت اسلامی اشاره کرده که نشان می‌دهد او تاریخ و فرهنگ اسلام را به خوبی می‌شناخته است.
چهارشنبه ۶ ارديبهشت ۱۳۹۶ ساعت ۱۶:۰۸
کد مطلب: 4357
عبدالکریم منصور در واقع با نگارش این مطلب تأکید می‌کند که ویکتور هوگو، بزرگترین شاعر سده نوزدهم فرانسه سروده‌هایی دارد که کاملا برگرفته از مطالعات گسترده او درباره اسلام است و میزان اشراف وی به محتوای قرآن، کتاب آسمانی مسلمانان را نشان می‌دهد.
ویکتور هوگو که بود؟
ویکتور ماری هوگو شاعر، داستان‌نویس و نمایشنامه‌نویس پیرو سبک رومانتیسم فرانسوی بود. او به عنوان یکی از بهترین نویسندگان فرانسوی شهرت جهانی دارد. آثار او به بسیاری از اندیشه‌های سیاسی و هنری رایج در زمان خویش اشاره کرده و بازگو کننده تاریخ معاصر فرانسه است. از برجسته‌ترین آثار او بینوایان، گوژپشت نتردام و مردی که می‌خندد است.
دیدگاه‌های مذهبی
دیدگاه‌های مذهبی هوگو در طول زندگی‌اش به سرعت تغییر کرد. او در جوانی به عنوان مسیحی کاتولیک سوگند یاد کرد که به مقامات و مسئولان کلیسا احترام بگذارد. اما به تدریج تبدیل به کاتولیکی شد که به وظایف دینی‌اش عمل نمی‌کند و بیش از پیش به بیان دیدگاه‌های ضد پاپ و ضدکشیشی پرداخت. در طی دوران تبعید به طور تفننی به احضار روح می‌پرداخت و در سال‌های بعد خداشناسی بر پایهٔ عقل را که مشابه آنچه که مورد حمایت ولتر نویسندهٔ فرانسوی بود، پابرجا کرد. در سال ۱۸۷۲ وقتی متصدی آمارگیری از هوگو پرسید که آیا کاتولیک است یا نه او پاسخ داد: «خیر، من آزاداندیش هستم» هوگو هیچگاه بیزاری خود را از کلیسای کاتولیک ازدست نداد. این انزجار به دلیل بی‌تفاوتی کلیسا نسبت به وضعیت بد کاری زیر سلطهٔ ظلم حکومت پادشاهی و شاید هم به خاطر قرار گرفتن اثر بینوایان در لیست کتاب‌های ممنوعهٔ پاپ بود. هنگام مرگ دو پسرش، چارلز و فرانسوا، او اصرار داشت که آن‌ها بدون صلیب عیسی یا کشیش به خاک سپرده شوند؛ او در وصیت‌نامه‌اش هم همین شرط را برای خاکسپاری خود گذاشت. هوگو با اینکه معتقد بود عقاید کاتولیک منسوخ و رو به زوال است اما هیچگاه مستقیماً از عرف و سنت انتقاد نکرد. او همچنان به عنوان فردی که به وجود خدا معتقد است، باقی‌ماند، او عمیقاً به قدرت و ضرورت حمد و ستایش ایمان داشت. عقل‌گرایی هوگو را در اشعارش از قبیل تورکمادا (۱۸۶۹، دربارهٔ تعصب‌های مذهبی)، پاپ (۱۸۷۹، کتابی است ضد کشیشی)، دین و ادیان (۱۸۸۰، در مرود رد سودمندی کلیساها) و ... می‌توان مشاهده کرد. هوگو می‌گفت: ادیان به تدریج از بین می‌روند، اما این خداست که باقی می‌ماند. او پیش‌بینی می‌کرد که مسیحیت بالاخره روزی از بین خواهد رفت اما مردم همچنان به خدا، روح و تعهد معتقد خواهند ماند.
هوگو و اقتباس از مضامین قرآنی
سامر عبدالکریم منصور، ادیب سوری با ارائه مطلبی که در پایگاه اطلاع‌رسانی «کتابات» منتشر شده است، به قصیده‌ای از هوگو اشاره می‌کند که وی با الهام از مضامین قرآنی به نگارش درآورده است.
وی در این باره می‌نویسد: هوگو در شعر خود همواره تمایل خود را به آرادی از هر قیدوبندی نشان می‌داد و تأکید می‌کرد که در اندیشه جست‌وجو از حقیقت مطلق است. او در دیوان شعر خود موسوم به «شرقی‌ها» معتقد است، بیشترین چیزی که کنجکاوی او را برمی‌انگیخت، «مسجد شرقی با آیات قرآن نگارش شده بر تمام دربهایش بود»، اما در دیوان «تأملات» که ۲۵ سال زمان را برای نگارش آن اختصاص داد؛ وسعت دیدگاه خود را از زندگی منعکس کرد و در آن از رؤیاهای گذشته و آمال خود تا شکست‌های جوانان و بدبینی‌های آن‌ها سخن گفت. تا اینکه در آخرین قصاید شعری خود به احساسات کلی بشری با نگاهی جامع‌تر به زندگی اشاره می‌کند چراکه با از دست دادن تمام افراد خانواده‌اش دیدگاهش به مرگ و قیامت بُعد اعتقادی می‌یابد تا جایی که با برپایی جلسات احضار ارواح در خانه خود این طرز تفکر خود را نیز به دیگران نشان می‌داد.
سامی عبدالکریم منصور در ادامه مقاله خود با اشاره به اینکه هوگو ترجمه‌های متعددی از قرآن کریم را مطالعه می‌کرده است، می‌نویسد: ویکتور هوگو با الهام از سوره مبارکه «زلزال» از روز قیامت و رستاخیز نام می‌برد. او در قصیده‌ای کاملا مضمون این سوره را منعکس می‌کند و می‌گوید:
La terre tremblera d'un profond tremblement,
Et les hommes diront : Qu'a-t-elle ? En ce moment,
Sortant de l'ombre en foule ainsi que des couleuvres,
Pâles, les morts viendront pour regarder leurs œuvres.
Ceux qui firent le mal le poids d'une fourmi
Le verront, et pour eux Dieu sera moins ami ;
Ceux qui firent le bien ce que pèse une mouche
Le verront, et Satan leur sera moins farouche.
در ترجمه ابیات فوق می‌خوانیم:
زمین را زلزله‌ای شدید خواهد لرزاند
در آن هنگام مردم می‌گویند: چه اتفاقی رخ داده است؟
و آن‌ها همچون مارها دسته دسته از تاریکی خارج می‌شوند
در حالی که مردگان با رنگ پریده بپا می‌خیزند تا نتیجه اعمال خود را ببینند،
پس هرآنکس که کوچکترین شری به اندازه یه مورچه مرتکب شده، نتیجه‌اش را می‌بیند و خداوند در برابر شرارت آن‌ها کمترین دوستی را ابراز می‌کند،
و همچنین است آن دسته کسانی که به اندازه وزن پشه‌ای کار نیک انجام داده‌اند،
آن‌ها نیز نتیجه این اعمال خود را خواهند دید، و شیطان با آن‌ها کمتر نامهربان است
سوره مبارکه زلزال:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا﴿۱﴾: آنگاه كه زمين به لرزش [شديد] خود لرزانيده شود
وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا﴿۲﴾: و زمين بارهاى سنگين خود را برون افكند
وَقَالَ الْإِنسَانُ مَا لَهَا ﴿۳﴾: و انسان گويد [زمين] را چه شده است
يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا ﴿۴﴾: آن روز است كه [زمين] خبرهاى خود را باز گويد
بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا ﴿۵﴾: [همان گونه] كه پروردگارت بدان وحى كرده است
يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِّيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ ﴿۶﴾: آن روز مردم [به حال] پراكنده برآيند تا [نتيجه] كارهايشان به آنان نشان داده شود
فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ ﴿۷﴾: پس هر كه هموزن ذرهاى نيكى كند [نتيجه] آن را خواهد ديد
وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ ﴿۸﴾: و هر كه هموزن ذرهاى بدى كند [نتيجه] آن را خواهد ديد
گفتنی است، بسیاری ویکتور هوگو را به دلیل برجسته‌ترین آثار داستانی‌اش چون «بینوایان»، «گوژپشت نتردام» و «مردی که می‌خندد» می‌شناسند، اما علاوه بر این کتاب‌ها، شمار زیادی مجموعه شعر و چندین نمایشنامه نیز از هوگو بر جای مانده است. سروده بلند «سال نهم هجرت» هوگو که در قالب یک کتاب مستقل به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده است، در آغاز مقدمه‌ای دو صفحه‌ای درباره زندگی هوگو و این سروده بلند دارد. در این مقدمه توضیحاتی درباره شهرت هوگو ارایه شده است و در این زمینه می‌خوانیم: «در کشور ما ایران به دلیل شاهکار پرآوازه هوگو یعنی «بینوایان» تقریبا هیچ کتاب‌خوان ایرانی نیست که نام او را نشنیده باشد، اما شاید کمتر کسی اطلاع داشته باشد که این ادیب بزرگ شعری در وصف حضرت محمد (ص) سروده باشد و این شاید خلایی بزرگ در شناخت ویکتور هوگو باشد.»
