واکاوی اسلام‌هراسی در لهستان و چالش‌های پیش‌رو
مسلمانان به عنوان بزرگترین اقلیت دینی اروپا علی‌رغم هویت و فرهنگ متفاوت، در طول تاریخ جزئی از جوامع قاره سبز بوده‌اند. با وجود این در سال‌های اخیر وضعیت حضور مسلمانان در این قاره با تهدیدهایی روبه‌رو بوده است.
شنبه ۱۸ آبان ۱۳۹۸ ساعت ۱۴:۳۰
کد مطلب: 6836
به گزارش «آرماگدون» ، شاید بزرگترین تهدیدی که نه تنها مسلمانان بلکه اقلیت‌های دینی و نژادی دیگر را در اروپا تهدید می‌کند، بتوان ظهور پوپولیسم و سیاستمداران پوپولیست و عمدتا تندروی راستگرا در اروپا دانست که به شدت مخالف موضوعاتی همچون رواداری مذهبی، چند فرهنگی بودن و همگرایی با اتحادیه اروپا هستند. تهدیدی که از سال ۲۰۱۵ میلادی و با پیروزی جدایی طلبان از اتحادیه اروپا (برگزیت) در بریتانیا آغاز شد و پیروزی دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۶ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به مانند دمیدن بر آتش، پیروزی رهبرانی از جنس وی در اروپا و سایر نقاط جهان را در پی داشت.
پیروزی‌هایی که احزاب راستگرا در اروپا به دست آوردند موجب شد که موجودیت مهاجران و مسلمانان این قاره به عنوان یکی از ادیانی که علی‌رغم اختلاف فرهنگی تلاش بسیاری برای ایفای نقش مثبت در جوامع اروپایی داشته باشند، به شدت به خطر بیفتد. این موضوع بیش از همه در شرق اروپا به عنوان مکان تولد بسیاری از گروه‌های راستگرای افراطی و نئونازی پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی و فرو ریختن پرده آهنین بیش از همه به چشم می‌خورد.
لهستان به عنوان یکی از کشورهای شرق اروپا از سال ۲۰۱۵ و به پیروزی رسیدن حزب راستگرای قانون و عدالت و در نهایت ریاست جمهوری آندژی دودا (Andrzej Duda) شاهد سخت‌تر شدن وضعیت برای مهاجران و مسلمانانی بوده که در این کشور حضور داشته‌اند.
حضور مستمر اسلام در لهستان از قرن ۱۴ آغاز شد. در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ لهستان تعدادی دانشجو از بسیاری از کشورهای سوسیالیست عربی خاورمیانه و شمال آفریقا که روابط دوستانه‌ای با دولت کمونیست لهستان داشتند، جذب کرد و برخی از آنها تصمیم به ماندن در لهستان گرفتند. در اواخر دهه ۱۹۸۰ این جامعه کوچک از مسلمانان فعال‌تر و سازمان یافته‌تر شد تا جایی که مساجد و نمازخانه‌هایی را در شهرهای ورشو، بینیاستوک، گداسک (ساخته شده توسط جامعه تاتار)، وروسلاو، لوبلین و پوزناچ ساختند. در ابتدا با جامعه کوچک مسلمان بر خلاف سایر اقلیت‌ها به ویژه یهودیان که با دشمنی و ظن روبرو بودند، همان رفتار می‌شد. در دوره کمونیسم، دفتر سانسور به دلیل همسویی ژئوپلیتیک لهستان با کشورهای عربی، فشار چندانی بر مسلمانان این کشور نداشت.
از زمان سرنگونی رژیم کمونیستی لهستان در سال ۱۹۸۹، مهاجران مسلمان از سایر کشورها به لهستان آمده‌اند. گروه‌های نسبتا بزرگی از ترک‌ها و مسلمانان اسلاو تبار از یوگسلاوی سابق و گروه‌های کوچکتری از مهاجران از کشورهای بنگلادش، افغانستان و سایر کشورها مانند منطقه چچن در روسیه، لهستان را به عنوان کشور محل زندگی خود برگزیده‌اند.
بیشتر مسلمانان لهستان از اهل سنت هستند. با این همه اقلیت شیعه در لهستان شامل دانشجویان، مهاجران و کارمندان، عمدتاً از کشورهایی مانند عراق، ایران، بحرین، لبنان و برخی از لهستانی‌های مسلمان شده هستند. در حال حاضر، شیعیان این کشور مسجد خود را ندارند، اما این دسته از مسلمانان در نماز جمعه هفتگی و تعطیلات مهم اسلامی یکدیگر را ملاقات کنند. با این همه تعداد دقیق مسلمانان ساکن لهستان معلوم نیست زیرا در آخرین سرشماری ملی که در سال ۲۰۱۱ توسط دفتر مرکزی آمار لهستان انجام شد، از افراد در مورد دین سؤالی پرسیده نشد.
با این همه قدرت گرفتن احزاب راستگرای افراطی که مخالف حضور مهاجران در این کشور هستند، باعث شده که مسلمانان هم تحت تأثیر سیاست‌های این احزاب قرار بگیرند. لهستان یکی از کشورهایی است که بیشترین اسلام‌هراسی در آن به چشم می‌خورد. نکته جالب توجه در مورد اسلام هراسی در لهستان، توصیف آن به عنوان «اسلام‌هراسی بدون مسلمان» است، زیرا کمتر از ۰,۱ درصد از جمعیت لهستان مسلمان هستند. براساس برآورد سال ۲۰۱۵، تخمین زده می‌شود که مسلمانان در لهستان بین ۲۵ تا ۴۰ هزارنفر یا حدود ۰.۱ درصد از جمعیت باشند.
البته اسلام‌هراسی پیش از این هم در لهستان وجود داشته که بیشتر در رابطه با حضور و تلفات لهستانی‌ها در ائتلاف آمریکایی حمله به عراق و افغانستان و ساخت مساجد در سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۲ بود. اما بحران مهاجرین اروپا در سال ۲۰۱۵، اسلام‌هراسی را تبدیل به یک مسئله اصلی و ملی در این کشور تبدیل کرد و از سال ۲۰۱۸، لهستان یکی از بالاترین آمار اسلام‌هراسی در اروپا را نشان می‌دهد.
طبق گفته مورخ لهستانی ــ آمریکایی ژان تی.گراس (Jan T. Gross) ریشه خصومت با پناهندگان مسلمان در کشورهای اروپای شرقی و به طور خاص لهستان، به عدم توافق با نقش آنها در هولوکاست و به طور خاص ادعای همدستی با نازی‌ها مرتبط است. این در حالی است که مسلمانان در دوران جنگ جهانی دوم تلاش بسیاری برای نجات یهودیان از دست نازی‌ها با اقداماتی مانند کمک به فرار آنها و تهیه اسناد هویتی که آنها را مسلمان نشان می‌داد، انجام داده‌اند.
علت دیگری که در مورد رشد اسلام هراسی در لهستان مطرح می‌شود، تأثیرپذیری از سایر کشورهای اروپایی است. مهاجرت لهستانی‌ها به بریتانیا باعث شده که بسیاری از مهاجران از جامعه همگن لهستان برای اولین بار با یک محیط فرهنگی متنوع روبرو شوند. این تماس، همراه با ادامه تماس با اعضای خانواده در لهستان، منجر به انتقال فراملی اسلام هراسی به لهستان شده است.
براساس نظرسنجی انجام شده در سال ۲۰۱۱، ۴۷ درصد از لهستانی‌ها گفته‌اند كه «بیش از حد مسلمان در لهستان زندگی می‌كند» و ۶۲ درصد اظهار داشتند كه «اسلام یك دین متعصب است» که بالاترین میزان از هشت كشور مورد بررسی در این نظرسنجی بود. در سال ۲۰۱۷ نظرسنجی در مورد دانش آموزان دبیرستانی در لهستان نشان داد که اکثریت آنها نگاه و تفکر ضد پناهندگی و اسلام‌هراسی دارند. بین ژانویه و اکتبر سال ۲۰۱۷، ۶۶۴ دادخواست در مورد ارتکاب جرم ضد مسلمان در لهستان به ثبت رسید که ۱۹۳ پرونده به صدور کیفرخواست انجامید. در کنار این‌ها می‌توان به حمله و آسیب رساندن به اماکن اسلامی و مساجد لهستان اشاره کرد که از سال ۲۰۱۵ به این سو رشد چشمگیری داشته است.
براساس یک تحقیق در سال ۲۰۱۶، بسیاری از لهستانی ها به اشتباه تصور می‌کنند که همه مسلمانان عرب هستند و همه اعراب مسلمان هستند. ۴۸ درصد از پاسخ دهندگان عرب گفتند كه در لهستان نژادپرستی را تجربه می‌كنند و ۲۶ درصد اظهار داشتند كه مورد آزار فیزیکی قرار گرفته‌اند. علی‌رغم این خصومت، پاسخ دهندگان عرب و مسلمان گفته‌اند که گرچه برخی از لهستانی‌ها نژادپرست هستند، اما اکثر آنها این تفکر را ندارند.
این مسائل نشان می‌دهد که لهستان تبدیل به قطب اسلام‌هراسی در شرق اروپا شده و به نظر می‌رسد که در صورتی که این کشور نتواند با این مسئله برخورد درستی داشته باشد این موضوع به تدریج به سایر حوزه ها سرایت کند و علاوه بر مسلمانان سایر اقلیت‌های دینی و نژادی این کشور نیز مورد حمله قرار خواهند گرفت.
