اسلام؛ بزرگ ترین اقلیت مذهبی در آلمان/مساجد فعال اما در حاشیه شهرها
مساجد جایگاهی برای هم پیمان شدن گروه های مختلف
اسلام؛ بزرگ ترین اقلیت مذهبی در آلمان
مساجد فعال اما در حاشیه شهرها
اسلام بزرگ ترین اقلیت مذهبی آلمان است و چهار درصد از جمعیت این کشور را مسلمانان شامل می شود در حالی که اکثر مساجد این کشور در شرایط بد ساختمانی اند و دور از مرکز شهر و اغلب در مناطق صنعتی قرار دارند.
سه شنبه ۸ آذر ۱۳۹۰ ساعت ۰۱:۴۹
کد مطلب: 303
پس از آشنایی اروپای غربی با اسلام در سده ۱۹ آلمان یکی از مهم‌ترین مراکز اسلام‌شناسی شد. در واقع تا جنگ جهانی دوم حضور مسلمانان در آلمان بسیار ناچیز بود، زیرا آلمان در جهان اسلامی مستعمره نداشت تا راه برای مهاجرت مسلمانان به آلمان باز باشد اما پس از جنگ جهانی دوم مهاجران مسلمان از ترکیه و تا حدی از نواحی مسلمان‌نشین بالکان به آلمان رفتند و هم اکنون مسلمانان آلمان ۴ درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می دهند.
جایگاه مسجد در کشور آلمان
در گذشته در آلمان ۱۸ مسجد رسمی وجود داشت که از ابتدا به عنوان مسجد ساخته شدند. اما در مجموع، اماکن مذهبی مسلمانان، نه الزاماٌ به صورت مسجد، بین هزار تا تا هزار و ۲۰۰ باب برآورده شده است. اکثر این اماکن به صورت موقت احداث شده و بیشتر در محل های اجارهای، کارخانجات و یا انبارها قرار گرفتهاند.
بر طبق آمار آرشیو انستیتو مرکزی اسلام شناسی، مساجد مهم آلمان در شهرهای مانهایم، هامبورگ، برلین، مارل، دورتموند، کلن، و سلینگ، بن، فرانکفورت، زینگن، فورتسهایم قرار گرفته اند که البته مساجد شهرهای آخن و مونیخ نیز از مساجد مهم آلمان تلقی می شدند. اکثر این مساجد در شرایط بد ساختمانی اند و دور از مرکز شهر و اغلب در مناطق صنعتی قرار دارند.
در حال حاضر پروژه ایجاد مساجد از طرف شهرداریها مورد تصویب قرار میگیرد. وضعیت مساجد آلمان به گونهای است که روز به روز، تعداد کسانی که برای انجام اعمال مذهبی به آن جا روی میآورند، افزایش می یابد و این در حالی است که کلیسای مسیحیت خالی بوده و مذهب در زندگی روزمره مسیحیان بی اهمیت تلقی می شود. طی یک همه پرسی در سال ۱۹۹۵، ۸۴% از ترک های مسلمان، اعلام کردند که به طور یکنواخت به مسجد می روند.
طبق اظهار کلاوس لگه ویس، حقوقدان آلمانی، مسجد جایگاهی برای هم پیمان شدن گروه های مختلف بوده، همچنین به نحوی معرف سرزمین پدری ترک ها است و مرکزی است که مسلمانان در آن اعتماد به نفس می یابند. در چنین شرایطی، می بینیم که ۱۸ هزار ترک ساکن شهر مانهایم با جمع آوری مبلغ ۱۰ میلیون مارک، اقدام به ساخت مسجدی به مساحت ۱۲۰۹ متر مربع می کنند که گنجایش ۲۵۰۰ نمازگزار را دارد. لازم به ذکر است که مساجد در آلمان به صورت انجمن ثبت می شوند و با وجود قدمت کار، در این کشور مانند کلیساهای کاتولیک و پروتستان، حقوق اجتماعی ندارند و ظاهراً یکی از دلایل محدودیت حقوق مساجد، نگرش و فعالیت رهبران مساجد در ارتباط با مسائل سیاسی اجتماعی روز است.
معرفی برخی از مساجد مشهور در آلمان
۱. مسجد جامع مارکسلو
بزرگ ترین مسجد آلمان موسوم به «مسجد جامع مارکسلو» با گنبدها و مناره‌ای بلند در شهر دویسبورگ واقع در ایالت نوردراین وستفالن آلمان، در زمینی به مساحت ۲۴۰۰ متر مربع ساخته شده است و گنجایش ۱۲۰۰ نمازگزار را دارد. ایده ساخت مسجد مرکزی دویسبورگ از سوی جماعت اسلامی ترکیه در آلمان گرفته شده است. کار ساخت این مسجد از اوایل سال ۲۰۰۴ آغاز شد که در مراحل آغازین انتظار می رفت اوایل سال ۲۰۰۷ افتتاح شود اما افتتاح آن تا اکتبر ۲۰۰۸ به تعویق افتاد. در نهایت این مسجد با بودجه ۷ میلیون یورو تکمیل شده است و از این مبلغ دولت ایالت نوردراین وستفالن و اتحادیه اروپا ۴ میلیون دلار به ساخت این مسجد کمک کرده تا فعالیت آن به رفع شکاف میان پیروان ادیان در جامعه آلمان کمک کند.
سبک معماری این مسجد متعلق به دوره عثمانی است اما در ساخت گنبدهای بلند آن از سبک بیزانسی بهره گرفته شده است. مناره این مسجد ۳۴ متر ارتفاع دارد و دارای گنبدهای متعدد است اما بلندای گنبد اصلی آن به ۲۳ متر می رسد.
مسجد مارکسلو دربرگیرنده سالن ویژه گفتگوی مسلمانان با پیروان سایر ادیان است و همچنین مرکز اطلاع رسانی، بخش اینترنت، سالن مطالعه و همایش برای مسلمانان و غیر مسلمانان از دیگر بخش های آن به حساب می آید.
۲. مرکز اسلامی هامبورگ
از جمله مراکز مهم اسلامی که در آلمان وجود دارد، مرکز اسلامی هامبورگ ( مسجد امام علی(ع) ) است. هامبورگ با بیش از ۸۰ هزار نفر مسلمان، مرکز اسلامی مذکور را به زیباترین و مهم ترین مرکز اجتماع مسلمانان با نژادهای گوناگون تبدیل کرده است. این مرکز اسلامی یک مرکز بین المللی است که بخصوص ایرانی ها، افغانی ها، عرب ها، پاکستانی ها و آلمانی های مسلمان در آن برنامه دارند، این مسجد دارای یک شبستان بزرگ جهت اقامه نماز، سالن سخنرانی ونمایش فیلم، کتابخانه و سالن پذیرایی می باشد و هزینه های این مرکز از امور خیریه تأمین می شود.
۳. مسجد احمدیه برلین
مسجد احمدیه قدیمی‌ترین مسجد در برلین است که در محله ویلمرسدورف برلین واقع شده‌است. طراحی این مسجد توسط ک.ا کرمان انجام و طی سال‌های ۱۹۲۴ تا ۱۹۲۸ساخته شد. این مسجد که مناره‌هاش ۲۴ متر ارتفاع دارد، در جنگ جهانی دوم به شدت تخریب شد.
۴. مسجد ایاصوفیه
ایاصوفیه یا حاجیاسوفیا (یونانی:Ἁγία Σοφία) کلیسای مسیحیت شرق بود که در دوره امپراتوری بیزانس به سال ۵۳۲ میلادی بنا به دستور امپراتور کنستانتین اول ساخته شد. و بعد در قرن ۶ میلادی توسط جاستنیانوس مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت. برای بازسازی بنا دو معمار به نام‌های ایسیدوروس (از میلتوس یا سوکلی فعلی) و آنتییوس (از تراللس یا آیدنلی فعلی) ماموریت یافتند. بنا با کار ۱۰ هزار کارگر در طول پنج سال و تحت نظر ۱۰۰ استاد باشی تکمیل شد و به تاریخ ۲۷ آرالیک ۵۳۷ افتتاح شد.
این کلیسا نخست کلیسای بزرگ نام گرفت. پس از فتح استانبول، سلطان محمد دوم دستور داد کلیسای ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کنند. سلیمان اول دستور داد نقاشی‌ها و نگارگری‌های داخل ایاصوفیه را بپوشانند تا نماز جمعه در آنجا خوانده شود. سلیم دوم به معمار سنان دستور داد که ایاصوفیه را مرمت کند.در زمان مراد سوم، مناره و منبر و محراب به ساختمان ایاصوفیه افزوده شد. در زمان مراد چهارم، آیاتی از قرآن به خط مصطفی چلبی در دیوارها و سقف ایاصوفیه نگاشته شد؛ علاوه بر این لوحه‌هایی دور تا دور سقف ایاصوفیه نصب شد که در آن نام الله، محمد، ابوبکر، عمر، عثمان، علی، حسن و حسین نوشته شده بود. این لوحه‌ها در زمان سلطنت عبدالمجید با الواح مدوری که به خط ابراهیم افندی نوشته شده بود، جایگزین شد.
پس از اعلام حکومت جمهوری در ترکیه و به قدرت رسیدن آتاترک، ایاصوفیه به موزه تبدیل شد و تا امروز به همین شکل باقی مانده‌است. ارتفاع گنبد بزرگ این مسجد از سطح زمین ۵۵ متر و قطر آن ۳۱ متر می‌باشد که بوسیله ۴۰ پشت‌بند بزرگ و روی چهار ستون اصلی سوار شده‌است.
۵. مسجد هامبورگ
یکی از بزرگترین مساجد برجسته اروپا که پایگاه فضیلت و تقوی است و سابقه درخشان پنجاه و چند ساله دارد، مسجد حضرت امام علی علیه السلام و مرکز اسلامی هامبورگ است که با همت والای مرجع عالیقدر جهان تشیع حضرت آیت الله العظمی بروجردی (ره) و کمک و مساعدت مؤمنین بنا شده است.
این مسجد باشکوه و مرکز اسلامی که محل عبادت ملیت ها و گروه های مختلف مسلمان و ترویج اسلام است، مورد توجه مسلمانان، غیر مسلمانان و توریست های کشورهای جهان است. برای بسیاری از مسلمانان اروپا و بویژه مردم (مسلمان) آلمان نام مرکز اسلامی هامبورگ نامی آشناست و شاید برخی از آنان نیز بارها از راه های دور و نزدیک به بازدید از این مرکز و مسجد موفق شده باشند، با آن تماس بر قرار کرده، در برنامه های گوناگون آن شرکت جسته باشند و یا پرسش های اسلامی خود را با آن مطرح کرده و پاسخ دریافت کرده باشند.
فراتر از آن موقعیت جالب مسجد در کنار دریاچه آلستر و ساختمان چشمگیر آن بعنوان تجلی معماری و هنر شرقی موجب شده است تا تازه واردین به شهر هامبورگ و تورهای توریستی کشور های مختلف از مسجد و مرکز اسلامی هامبورگ بعنوان یکی از آثار دیدنی این شهر بازدید نمایند. سال هاست که این مسجد بعنوان یکی از نقاط دیدنی شهر هامبورگ در بروشورهایی که از جانب مؤسسات جهانگردی آلمانی منتشر می شود معرفی شده است.
برای ساخت این مسجد زمینی به مبلغ دویست و پنجاه هزار مارک معادل نیم میلیون تومان خریداری و در سال ۱۳۳۹ ش. کار ساختمان سازی آن آغاز شد. نخستین سنگ بنای آن طی مراسمی با حضور شخصیت ها و مسلمانان و شیعیان آلمانی و ایرانی توسط نماینده آیت الله بروجردی، اندیشمند توانا آقای محققی لاهیجانی گذاشته شد . این مسجد در طول چهل سال گذشته منشأ آثار چشمگیر فرهنگی ، دینی و مذهبی شده است و هم اکنون به نام مسجد امام علی (ع) مشهور و معروف است.
در واقع هدف از تأسیس این مسجد ایجاد یک مرکز سودمند و فعال اسلامی برای گرد آمدن و برقراری پیوند میان مسلمانان زیادی بود که در منطقه اروپا و بویژه در آلمان سکونت داشتند تا با آشنایی عمیق تر با تعالیم و فرهنگ اسلامی بتوانند برای پرسش ها و مسائل اسلامی خود در محیط زندگی کنونی شان راهیابی کنند و با ایجاد امکان برقراری تماس و انجام گفتگوهای مشترک میان پیروان ادیان آسمانی بمنظور تفاهم در زمینه های مشترک، در پرتو این تعالیم، میدانی برای فعالیت های دینی و انسان دوستانه فراهم آید.
جایگاه مسجد در کشور آلمان
در گذشته در آلمان ۱۸ مسجد رسمی وجود داشت که از ابتدا به عنوان مسجد ساخته شدند. اما در مجموع، اماکن مذهبی مسلمانان، نه الزاماٌ به صورت مسجد، بین هزار تا تا هزار و ۲۰۰ باب برآورده شده است. اکثر این اماکن به صورت موقت احداث شده و بیشتر در محل های اجارهای، کارخانجات و یا انبارها قرار گرفتهاند.
بر طبق آمار آرشیو انستیتو مرکزی اسلام شناسی، مساجد مهم آلمان در شهرهای مانهایم، هامبورگ، برلین، مارل، دورتموند، کلن، و سلینگ، بن، فرانکفورت، زینگن، فورتسهایم قرار گرفته اند که البته مساجد شهرهای آخن و مونیخ نیز از مساجد مهم آلمان تلقی می شدند. اکثر این مساجد در شرایط بد ساختمانی اند و دور از مرکز شهر و اغلب در مناطق صنعتی قرار دارند.
در حال حاضر پروژه ایجاد مساجد از طرف شهرداریها مورد تصویب قرار میگیرد. وضعیت مساجد آلمان به گونهای است که روز به روز، تعداد کسانی که برای انجام اعمال مذهبی به آن جا روی میآورند، افزایش می یابد و این در حالی است که کلیسای مسیحیت خالی بوده و مذهب در زندگی روزمره مسیحیان بی اهمیت تلقی می شود. طی یک همه پرسی در سال ۱۹۹۵، ۸۴% از ترک های مسلمان، اعلام کردند که به طور یکنواخت به مسجد می روند.
طبق اظهار کلاوس لگه ویس، حقوقدان آلمانی، مسجد جایگاهی برای هم پیمان شدن گروه های مختلف بوده، همچنین به نحوی معرف سرزمین پدری ترک ها است و مرکزی است که مسلمانان در آن اعتماد به نفس می یابند. در چنین شرایطی، می بینیم که ۱۸ هزار ترک ساکن شهر مانهایم با جمع آوری مبلغ ۱۰ میلیون مارک، اقدام به ساخت مسجدی به مساحت ۱۲۰۹ متر مربع می کنند که گنجایش ۲۵۰۰ نمازگزار را دارد. لازم به ذکر است که مساجد در آلمان به صورت انجمن ثبت می شوند و با وجود قدمت کار، در این کشور مانند کلیساهای کاتولیک و پروتستان، حقوق اجتماعی ندارند و ظاهراً یکی از دلایل محدودیت حقوق مساجد، نگرش و فعالیت رهبران مساجد در ارتباط با مسائل سیاسی اجتماعی روز است.
معرفی برخی از مساجد مشهور در آلمان
۱. مسجد جامع مارکسلو
بزرگ ترین مسجد آلمان موسوم به «مسجد جامع مارکسلو» با گنبدها و مناره‌ای بلند در شهر دویسبورگ واقع در ایالت نوردراین وستفالن آلمان، در زمینی به مساحت ۲۴۰۰ متر مربع ساخته شده است و گنجایش ۱۲۰۰ نمازگزار را دارد. ایده ساخت مسجد مرکزی دویسبورگ از سوی جماعت اسلامی ترکیه در آلمان گرفته شده است. کار ساخت این مسجد از اوایل سال ۲۰۰۴ آغاز شد که در مراحل آغازین انتظار می رفت اوایل سال ۲۰۰۷ افتتاح شود اما افتتاح آن تا اکتبر ۲۰۰۸ به تعویق افتاد. در نهایت این مسجد با بودجه ۷ میلیون یورو تکمیل شده است و از این مبلغ دولت ایالت نوردراین وستفالن و اتحادیه اروپا ۴ میلیون دلار به ساخت این مسجد کمک کرده تا فعالیت آن به رفع شکاف میان پیروان ادیان در جامعه آلمان کمک کند.
سبک معماری این مسجد متعلق به دوره عثمانی است اما در ساخت گنبدهای بلند آن از سبک بیزانسی بهره گرفته شده است. مناره این مسجد ۳۴ متر ارتفاع دارد و دارای گنبدهای متعدد است اما بلندای گنبد اصلی آن به ۲۳ متر می رسد.
مسجد مارکسلو دربرگیرنده سالن ویژه گفتگوی مسلمانان با پیروان سایر ادیان است و همچنین مرکز اطلاع رسانی، بخش اینترنت، سالن مطالعه و همایش برای مسلمانان و غیر مسلمانان از دیگر بخش های آن به حساب می آید.
۲. مرکز اسلامی هامبورگ
از جمله مراکز مهم اسلامی که در آلمان وجود دارد، مرکز اسلامی هامبورگ ( مسجد امام علی(ع) ) است. هامبورگ با بیش از ۸۰ هزار نفر مسلمان، مرکز اسلامی مذکور را به زیباترین و مهم ترین مرکز اجتماع مسلمانان با نژادهای گوناگون تبدیل کرده است. این مرکز اسلامی یک مرکز بین المللی است که بخصوص ایرانی ها، افغانی ها، عرب ها، پاکستانی ها و آلمانی های مسلمان در آن برنامه دارند، این مسجد دارای یک شبستان بزرگ جهت اقامه نماز، سالن سخنرانی ونمایش فیلم، کتابخانه و سالن پذیرایی می باشد و هزینه های این مرکز از امور خیریه تأمین می شود.
۳. مسجد احمدیه برلین
مسجد احمدیه قدیمی‌ترین مسجد در برلین است که در محله ویلمرسدورف برلین واقع شده‌است. طراحی این مسجد توسط ک.ا کرمان انجام و طی سال‌های ۱۹۲۴ تا ۱۹۲۸ساخته شد. این مسجد که مناره‌هاش ۲۴ متر ارتفاع دارد، در جنگ جهانی دوم به شدت تخریب شد.
۴. مسجد ایاصوفیه
ایاصوفیه یا حاجیاسوفیا (یونانی:Ἁγία Σοφία) کلیسای مسیحیت شرق بود که در دوره امپراتوری بیزانس به سال ۵۳۲ میلادی بنا به دستور امپراتور کنستانتین اول ساخته شد. و بعد در قرن ۶ میلادی توسط جاستنیانوس مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت. برای بازسازی بنا دو معمار به نام‌های ایسیدوروس (از میلتوس یا سوکلی فعلی) و آنتییوس (از تراللس یا آیدنلی فعلی) ماموریت یافتند. بنا با کار ۱۰ هزار کارگر در طول پنج سال و تحت نظر ۱۰۰ استاد باشی تکمیل شد و به تاریخ ۲۷ آرالیک ۵۳۷ افتتاح شد.
این کلیسا نخست کلیسای بزرگ نام گرفت. پس از فتح استانبول، سلطان محمد دوم دستور داد کلیسای ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کنند. سلیمان اول دستور داد نقاشی‌ها و نگارگری‌های داخل ایاصوفیه را بپوشانند تا نماز جمعه در آنجا خوانده شود. سلیم دوم به معمار سنان دستور داد که ایاصوفیه را مرمت کند.در زمان مراد سوم، مناره و منبر و محراب به ساختمان ایاصوفیه افزوده شد. در زمان مراد چهارم، آیاتی از قرآن به خط مصطفی چلبی در دیوارها و سقف ایاصوفیه نگاشته شد؛ علاوه بر این لوحه‌هایی دور تا دور سقف ایاصوفیه نصب شد که در آن نام الله، محمد، ابوبکر، عمر، عثمان، علی، حسن و حسین نوشته شده بود. این لوحه‌ها در زمان سلطنت عبدالمجید با الواح مدوری که به خط ابراهیم افندی نوشته شده بود، جایگزین شد.
پس از اعلام حکومت جمهوری در ترکیه و به قدرت رسیدن آتاترک، ایاصوفیه به موزه تبدیل شد و تا امروز به همین شکل باقی مانده‌است. ارتفاع گنبد بزرگ این مسجد از سطح زمین ۵۵ متر و قطر آن ۳۱ متر می‌باشد که بوسیله ۴۰ پشت‌بند بزرگ و روی چهار ستون اصلی سوار شده‌است.
۵. مسجد هامبورگ
یکی از بزرگترین مساجد برجسته اروپا که پایگاه فضیلت و تقوی است و سابقه درخشان پنجاه و چند ساله دارد، مسجد حضرت امام علی علیه السلام و مرکز اسلامی هامبورگ است که با همت والای مرجع عالیقدر جهان تشیع حضرت آیت الله العظمی بروجردی (ره) و کمک و مساعدت مؤمنین بنا شده است.
این مسجد باشکوه و مرکز اسلامی که محل عبادت ملیت ها و گروه های مختلف مسلمان و ترویج اسلام است، مورد توجه مسلمانان، غیر مسلمانان و توریست های کشورهای جهان است. برای بسیاری از مسلمانان اروپا و بویژه مردم (مسلمان) آلمان نام مرکز اسلامی هامبورگ نامی آشناست و شاید برخی از آنان نیز بارها از راه های دور و نزدیک به بازدید از این مرکز و مسجد موفق شده باشند، با آن تماس بر قرار کرده، در برنامه های گوناگون آن شرکت جسته باشند و یا پرسش های اسلامی خود را با آن مطرح کرده و پاسخ دریافت کرده باشند.
فراتر از آن موقعیت جالب مسجد در کنار دریاچه آلستر و ساختمان چشمگیر آن بعنوان تجلی معماری و هنر شرقی موجب شده است تا تازه واردین به شهر هامبورگ و تورهای توریستی کشور های مختلف از مسجد و مرکز اسلامی هامبورگ بعنوان یکی از آثار دیدنی این شهر بازدید نمایند. سال هاست که این مسجد بعنوان یکی از نقاط دیدنی شهر هامبورگ در بروشورهایی که از جانب مؤسسات جهانگردی آلمانی منتشر می شود معرفی شده است.
برای ساخت این مسجد زمینی به مبلغ دویست و پنجاه هزار مارک معادل نیم میلیون تومان خریداری و در سال ۱۳۳۹ ش. کار ساختمان سازی آن آغاز شد. نخستین سنگ بنای آن طی مراسمی با حضور شخصیت ها و مسلمانان و شیعیان آلمانی و ایرانی توسط نماینده آیت الله بروجردی، اندیشمند توانا آقای محققی لاهیجانی گذاشته شد . این مسجد در طول چهل سال گذشته منشأ آثار چشمگیر فرهنگی ، دینی و مذهبی شده است و هم اکنون به نام مسجد امام علی (ع) مشهور و معروف است.
در واقع هدف از تأسیس این مسجد ایجاد یک مرکز سودمند و فعال اسلامی برای گرد آمدن و برقراری پیوند میان مسلمانان زیادی بود که در منطقه اروپا و بویژه در آلمان سکونت داشتند تا با آشنایی عمیق تر با تعالیم و فرهنگ اسلامی بتوانند برای پرسش ها و مسائل اسلامی خود در محیط زندگی کنونی شان راهیابی کنند و با ایجاد امکان برقراری تماس و انجام گفتگوهای مشترک میان پیروان ادیان آسمانی بمنظور تفاهم در زمینه های مشترک، در پرتو این تعالیم، میدانی برای فعالیت های دینی و انسان دوستانه فراهم آید.
مرجع : شبستان